LED verlichting dimmen

Veel vragen die mensen hebben over het gebruik van LED verlichting hebben te maken met hetzelfde: dimmen. Hoe dim je LED verlichting? Is mijn LED verlichting dimbaar? En waar moet ik dan op letten? We gaan er in dit artikel verder op in.

LED verlichting dimmen vraagt soms net wat meer aandacht

Als je naar de technische opbouw kijkt, is LED verlichting substantieel anders dan bijvoorbeeld een gloeilamp of een halogeenlichtbron. Dat maakt dat LED verlichting soms ook een iets meer aandacht nodig heeft als het gaat om dimmen. Als je de verlichting onjuist aansluit, aanstuurt of bijvoorbeeld een verkeerde dimmer gebruikt, kun je te maken krijgen met knipperen, brommen, onvoldoende dimmen of zelfs helemaal niet dimmen.

Denk nu niet dat LED en dimmen niet goed samen gaan. Het is heel goed mogelijk om LED verlichting netjes te dimmen. 

Tip 1: controleer of de LED verlichting dimbaar is

Wellicht denk je nu: wat een open deur! Toch gebeurd het wel vaker dat mensen over het hoofd zien dat niet elke LED lichtbron dimbaar is. Wanneer een lichtbron of armatuur dimbaar is, staat dit over het algemeen op de verpakking, in de handleiding of op het product zelf. Je herkent dit aan het ronde "dim"-icoontje. Oudere generaties- of goedkopere LED lichtbronnen zijn soms helemaal niet dimbaar. Probeer je zo'n verlichting alsnog te dimmen, dan zal dit gaan knipperen of helemaal niet functioneren. Lees ook het artikel: "Kun je LED lampen dimmen?"

Tip 2: controleer het voltage

Als het gaat om LED verlichting, dan zul je hierbij aan de ene kant te maken krijgen met verlichting die werkt op 12V of 24V gelijktstroom (VDC) en aan de andere kant met verlichting die werkt op 230V wisselstroom (VAC). 

Heb je de verpakking van de lichtbron niet meer en staat er ook niks op het armatuur zelf? Kijk dan naar de lampvoet. Om welk voltage het gaat is doorgaans te herkennen aan de onderkant van de retrofit LED lichtbron. Een E27, E14 of GU10 lichtbron werkt doorgaans op 230 VAC. Een G4, MR16 of MR11 lichtbron juist op 12VDC. In de laatstgenoemde situatie zal er sprake zijn van een driver of trafo die zorgt voor het omzetten van het voltage.

De dimmer dient uiteraard geschikt te zijn voor de betreffende bronspanning.

Tip 3: controleer de totale belasting

Je kunt een gloeilamp of halogeenlichtbron die op een dimmer is aangesloten niet zonder meer uitwisselen voor een retrofit LED variant van dezelfde lichtbron. LED techniek heeft een veel lager wattage dan zijn conventionele voorgangers. Een dimmer kent naast een maximaal vermogen ook altijd een ondergrens waaraan de belasting minimaal moet voldoen. Een dimmer die minimaal 50W belasting nodig heeft, is niet geschikt om 4 LED lichbronnen van elk 6W (samen 24W) te dimmen. Tegenwoordig zie je dat moderne dimmers een veel lager minimaal wattage hebben, waardoor ze bijvoorbeeld al werken vanaf een belasting met 1W of 5W. Deze worden soms ook verkocht als speciale "LED dimmers".

Een andere richtlijn om in de gaten te houden is dat het totale wattage van alle aangesloten LED lichtbronnen ongeveer 10% onder de maximale belasting van de LED dimmer te houden.

Tip 4: controleer de dim techniek

Dimmen kan op talloze manieren. Regelmatig werken lichtbronnen met zogenaamde Triac, fase-aansnijding of fase-afsnijding (ook wel aangeduid met letters C of L). Maar bij LED verlichting wordt er ook vaak gewerkt met dimmen via 1-10V of DALI. Dit zijn speciale stuursignalen die o.a. in domotica systemen gebruikt worden. Hiervoor dient zowel je dimmer als je LED lichtbronnen geschikt te zijn.

Een speciale variant van dimbare lichtbronnen gebruikt de schakelcycli ("switch dimming") om stapsgewijs tussen een aantal dimstanden te gaan schakelen Hiermee bedoelen we: door de stroom op de lichtbron uit- en weer in te schakelen, gaat de lichtbron eerst op 100% branden, bij de volgende schakeling bijvoorbeeld op 80%, 50% en 30% om daarna terug te keren naar 100%. In de praktijk komt in deze situatie geen dimmer te pas, het dimmen gebeurd in de lichtbron zelf.

Tip 5: controleer de driver

Lukt het niet (goed) om je LED lampen te dimmen? De oorzaak kan ook in een defecte driver schuilen. Bijvoorbeeld door overbelasting, oververhitting of kortsluiting kan een driver zijn werk niet meer goed doen en kan de aangesloten LED verlichting gaan knipperen.

Tip 6: controleer (ver)storingen op het stroomnet

Al vaker ging het op ons platform over harmonische vervuiling... de onzichtbare "pieken" op het stroomnet die LED lampen laten knipperen of verstoren. Harmonische vervuiling heeft met name effect op LED verlichting die gedimd wordt. De vervuiling ontstaat uit apparaten die zich in de omgeving bevinden. Een nadelig effect van het feit dat LED verlichting op een steeds lager vermogen kan functioneren, is dat deze verstoringen op het stroomnet steeds beter zichtbaar worden. Er zijn meerdere zaken die je kunt ondernemen om harmonische vervuiling op te lossen. 

Tip 7: controleer de instellingen van de dimmer

Op een dimmer zit vaak een potmetert, een draaiknopje dat je bijvoorbeeld met een schroevendraaier kunt verstellen. Hiermee stel je de minimale uitgangswaarde van de dimmer in. Begint je LED verlichting te knipperen bij het terugdimmen, dan kan het zijn dat je de minimale uitgangswaarde "omhoog" moeten zetten, naar een niveau dat de verlichting netjes blijft branden.

Tip 8: LED verlichting heeft een ander dim-gedrag

Bedenk dat LED lichtbronnen ander dimgedrag vertonen dan bijvoorbeeld gloeilampen of halogeenlampen. Het minimale niveau tot waar LED verlichting kan worden teruggedimd, is vaak geen "0%" maar bijvoorbeeld 5% of 20%. Zelfs helemaal gedimd blijft LED verlichting dan dus eigenlijk altijd iets branden. Ook verandert LED verlichting normaal gesproken niet van kleur bij het dimmen, terwijl een gloeilamp bijvoorbeeld meer oranje of rood kleurt naarmate deze gedimd wordt. Er zijn "dim to warm" LED producten die die gedrag nabootsen.

Meer informatie

• Gerelateerde informatie bij het begrip 'aarde'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'brom'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'dim to warm'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'dimbaar'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'dimmer'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'doel'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'halogeenlampen'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'knipperen'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'led'...
• Gerelateerde informatie bij het begrip 'lichtbron'...

Reageren op dit artikel

Even sparren met een lichtadviseur?

Je kunt direct online een meeting inplannen met een van onze lichtadviseurs. Of het nu gaat om een korte vraag, het (vrijblijvend) introduceren van een offerte-aanvraag of iets anders; we staan graag voor je klaar!

Heb je nog (andere) vragen?

Is jouw vraag met de informatie op pagina niet of niet volledig beantwoord? Of staat je vraag of onduidelijkheid misschien nog niet in onze Kennisbank? Neem dan contact op met onze verlichtingsexperts.

Hulp bij verlichting

Onze Kennisbank bevat tientallen veelgestelde vragen en thema's rondom de projectmatige toepassing van verlichting.